نخستین کتاب دستور زبان کردی

نخستین کتاب دستور زبان کردی به زبان ایتالیایی در سال 1787 در رم منتشر گردید. مؤلف آن کشیشی از مبلغان مذهب کاتولیک به نام موریتزیو گارتزونی(7) بود که هیجده سال از عمر خود را در منطقة متروک عمادیه گذرانیده بود.(8) نیکیتین او را «پدر کردشناسی» می نامد.(9) یابا(10) شرق شناس روسی که از سال 1848 تا 1866/1264 تا 1282 قمری سرکنسول روسیه در شهر ارزروم عثمانی بود، سهم عمده ای در ارتقای زبان کردی داشت. در این شهر او برخی از کردهای تحصیلکرده را دعوت و به کمک آنها مجموعه ای از اشعار کلاسیک کرد را تدوین کرد از جمله فعالیت های دیگر یابا در مورد زبان کردی، نوشتن یک فرهنگ لغت کردی ـ فرانسوی و یک فرهنگ بزرگ کردی ـ فرانسوی ـ روسی بود. سوان(11) شرق شناسی انگلیسی سهم بسیار مهمی در مطالعه زبان کردی داشت. او در سال 1913 میلادی نخستین دستور زبان کردی را به انگلیسی نوشت(12). در این میان همچنین انجیل به زبان کردی در اسلامبول چاپ شد و کشیش ساموئل دستور زبان و فرهنگ لغات کردی را در سال 1872 منتشر کرد(13) و طبع و نشر به زبان کردی با انتشار روزنامة کردستان در 1892 توسط افراد خانواده «بدرخان» در قاهره آغاز شد.(14)